Gezi ya da coğrafya ile ilgisi olan pek çok insanın ilk başta öğrenmesi gereken şeylerin başında rüzgar yönleri ve dereceleri neler bilmek geliyor. Bu nedenle bu yazımızda sizlere rüzgar yönleri ve rüzgar isimleri ile ilgili bilgi vererek pek çok açıdan detaylı bir bilgi sahibi etmek istedik.
Rüzgar yönleri ve isimleri neler öğrenmeden önce rüzgarın kelime ve anlam olarak ne anlama geldiğini öğrenmemiz ve yerine oturtmamız gerekiyor. Rüzgar, belli bir yükseklikten alçalarak dünya yüzeyine doğru yatay bir şekilde olacak şekilde ilerleyen hava akımlarının genel ismidir. Çok yüksek rakımlardan yani atmosferin en üst tabakasından aşağı inecek şekilde ısınır. Yani en üst tabakada rüzgar çok daha soğuktur, aşağı doğru indikçe bu hava akımları ısınmaya başlayarak yeryüzüne inmektedir.
Rüzgar oluşumundan sonra rüzgar yönleri de oluşmaktadır. Peki bu rüzgar yönleri nasıl oluşur? Bu sorunun cevabı ise çok basit. Rüzgarlar dünyanın yüzeyinin farklılıklar içermesi sebebi ile farklı yönlere doğru yönlenir. Bunun en büyük örneği ise, deniz tabanında ilerleyen rüzgar herhangi bir dağ, yamaç gibi bir engel ile karşılaşır ise rüzgar yönü değişkenlik gösterir.
Rüzgar yönünü öğrenmek ise çok kolaydır. Herhangi bir rüzgar gülü satılan yerden bir adet edindikten sonra rüzgar gülünü sabit tuttuğunuzda rüzgar yönünü kolaylık ile öğrenebilirsiniz. Peki rüzgar yönleri kaç tanedir? Oldukça farklı rüzgar yönleri bulunmaktadır. Bunlar, Yıldız, Meltem, Poyraz, Gün Doğunu, Kesişleme, Kıble, Lodos, Gün Batısı, Karayel olmak üzere 9 adet rüzgar yönü bulunmaktadır.
Rüzgar Yönleri ve Rüzgar İsimleri
Oldukça farklı tipte rüzgar yönleri ve isimleri bulunmaktadır. Bunlar 9 adettir ve hepsinin açısı ve özellikleri farklı olmaktadır. Rüzgar yönleri kodlama olarak ”KAYIP SAKAL” şeklinde bilinmektedir. Şimdi sizlere rüzgarlar ve yönleri ile ilgili detaylı bilgi vereceğim.
Yıldız
Yerli balıkçıların soğuk rüzgar olarak adlandırdığı kuzeyden esen rüzgara verilen isimdir. Genellikle Marmara denizi ve Karadeniz üzerinden geçerken soğuk bir cepheden sonra esmeye başlar. Kışları soğuk hava taşır, yazları ise serin havayı taşımaktadır. Derecesi ise 000’dır.
Lodos
225 derecedir. Ülkemizin en batı kesimlerinde ve güney batı olarak bilinen kesimlerde esen sıcak rüzgar dalgasıdır. Hızı 40 ile 60 Knots’a kadar yükselir ve oldukça etkilidir. Denizciler için oldukça önemli bir yere sahiptir. Yağmur yağmasının hemen ardından sıcak bir hava olmasına neden olur.
Sıcak hava esmesi nedeni ile özellikle kış aylarında karların erimesine öncülük eden ve zaman zaman sel ve su baskınlarına neden olmasına sebep olur. Taşkınlar nedeni ile pek çok zarar olmasına rağmen bu rüzgar türü önlenemez, bunun nedeni ise estiği zamanlarda normal ortalama sıcaklığa göre daha sıcak estiği için sıcaklık artışı olur ve kışın oldukça zor anlar yaşatır.
Bazı zamanlarda özellikle Ege ve Marmara bölgesinde oldukça etkili olur ve bu zamanlar deniz ulaşımı etkilenir. Pek çok sefer iptal olur ya da ertelenir. Deniz ulaşımını etkilediği gibi kara ulaşımını da zaman zaman etkilemekte bazı yolları kapatmaktadır. Can ve mal kayıplarının yaşandığı pek çok lodos rüzgarları meydana gelmiştir. Bu nedenle bu zamanlarda çok dikkatli olunması gerekmektedir.
Poyraz
Karadeniz’in Kuzey Doğu’ya doğru bakan kıyıları ile İstanbul’da oldukça hasar bırakan rüzgar tipidir. Kuzeydoğudan oldukça sert esen soğuk bir rüzgardır. Rusta kesimlerinde oluşan yüksek basınç ile birlikte soğuk ve karlı havanın güneye doğru ilerlemesi üzerine, nispeten daha sıcak olan karadenize inmesinden oluşan kararsız ve hamleli rüzgar tipinin adıdır.
Basınç farkı yükseldikçe rüzgarın setliği ve hızı da yükselir. Zaman zaman oldukça sert eser ve etkilediği tüm bölgede oldukça fazla hasara yol açar. Ülkemizde Karadeniz’e bakan tüm kıyılarda kar yağışı olmasında büyük rol oynamaktadır. Oldukça tehlikeli bir rüzgar tipidir.
Meltem
Meltem Rüzgarları olarak bilinen en ünlü rüzgar tipidir. Tüm yaz boyunca Akdeniz bölgesinde sürekli olarak esen rüzgar tipidir. Özellikle yazın tam ortasında yani Temmuz ve Ağustos aylarında çok düzenli ve kuvvetli olarak esmesi ile bilinir. Muson oluşum şekilleri ile oldukça benzerlikleri bulunmaktadır. Hızı diğerlerine göre biraz daha düşüktür. Yaklaşık 15 ile 20 Knots arasında esmektedir. Genellikle öğleden sonraları hızlanarak 30 Knots hız şiddetine ulaşmaktadır. Geceleri ise aynı özellikleri taşıyan İMBAT isimli rüzgar tipi gibi davranmaktadır. Pek fazla zararı ile karşılaşılmaz. Oldukça sakin ve yıkıcı olmayan bir rüzgar tipidir.
Karayel
Kuzeybatı’dan etkilenen rüzgar tipidir. Yağmurlu dönemlerde 2 3 gün boyunca sürekli ve düzenli olarak esen rüzgardır. Esme yönündeki yüksek dağlardan kuytu taraflara doğru alçalması sebebi ile oluşur ve son derece etkilidir. Karayel rüzgarları fön tipi rüzgarlardır. Bunun nedeni ise yamaç aşağı alçalarak fön tipi esmesi ile kuru sıcak hoş bir rüzgar akımı oluşturmaktadır. Bu nedenle ülkemizde en çok beklenen rüzgar tipidir.
Kıble
Orta Akdeniz’de oluşan alçak basınç ile birlikte ülkemizde gözlemlenen rüzgar tiplerinden birisidir. Güneyden esen ve güney yönünü simgelediği için “kıble” rüzgarları olarak adlandırılmıştır. Oldukça sıcak ve nemli rüzgar tiplerindendir.
Etkilendiği bölgede hissedilen sıcaklığı olduğundan daha fazla gözükmesine sebep olmaktadır. Bu nedenle yaz aylarında bu bölgeler her zaman daha fazla sıcaktır.
Kesişleme
Güneydoğu bölgesinde oldukça etkili bir rüzgar tipidir. Denizciler tarafında isimlendirilen bir rüzgar tipidir. Kuru ve oldukça sıcak bir rüzgardır. Etki alanında sıcaklığın da yükselmesine sebep olmakla birlikte bölgede bunaltıcı sıcaklara ulaştırmaktadır.
Gün Doğusu
Doğu bölgesinden esen kuru ve soğuk rüzgar tipinin ismidir. Güney Rusya ne Kafkaslardan gelen yüksek basınçlı rüzgar tipidir. Güneydoğu’da genellikle yağmurların durmasına ve ara ara yağmasına sebep olmaktadır.
Gün Batısı
Batıdan esen nemli ve sıcak rüzgar tipine verilen isimdir. Nemli olması sebebi ile insanları oldukça bunaltmaktadır. Etkilediği bölgede hissedilen sıcaklığı oldukça yükseltmekte ve durulamaz bir hale getirmektedir. Ülkemizde Marmara ve Karadeniz bölgesinde alçak basınç ile birlikte yağışlara da sebep olmaktadır. Son derece etkili yağışlar yaratmaktadır. Yaz aylarında beklenmedik felaketlere yol açabilmektedir. Taşkın, sel ve diğer afetlerle karşılaşmamızın sebebi bu rüzgar tipidir diyebiliriz.
Rüzgar Dereceleri
Her tipte olan rüzgar türlerinin ayrı ayrı dereceleri vardır. Aşağıdaki listede rüzgar isimleri ve dereceleri bulunmaktadır:
Yıldız rüzgarlarının derecesi 000°’dir.
Poyraz rüzgarlarının derecesi 045°’dir.
Gün Doğusu rüzgarlarının derecesi 090°’dir.
Kesişleme rüzgarlarının derecesi 135°’dir.
Kıble rüzgarlarının derecesi 180°’dir.
Lodos rüzgarlarının derecesi 225°’dir.
Gün Batısı rüzgarlarının derecesi 270°’dir.
Karayel rüzgarlarının derecesi 315°’dir.
Hepsinin derecesi matematik ile hesaplanmış ve farklılıklar oluşmuştur. Yönler ve pusula açısında kaç derece gösterdiğine göre tahminler yapılabiliyor. O gün kaç derece gösterdiyse o günün hava durumunun yağışlımı yoksa güneşli mi olacağı yüksek ihtimalde tahmin edilebilmektedir.
Türkiye Rüzgar Yönleri ve Dereceleri
Türkiye konumu nedeni ile pek çok rüzgar yönüne ev sahipliği yapmaktadır. Türkiye rüzgar yönleri açısında oldukça çeşitlidir. Bu rüzgar yönlerinin oldukça fazla derece farkı ve özellikleri bulunmaktadır. Yukarıda bahsettiğimiz rüzgar çeşitleri hepsinin birbirinden farklı olmak üzere özellikleri ve etkileri verilmiştir. Türkiye’de toplamda 9 adet rüzgar yönü ve çeşidi bulunmaktadır. Bunlar Yıldız, Meltem, Poyraz, Gün Doğunu, Kesişleme, Kıble, Lodos, Gün Batısı, Karayel olmak üzere hepsinin yönleri yine yukarıda verilerek tayin edilmiştir. Bu yönlerin hepsi matematiksel hesaplara dayanmaktadır. Bu nedenle ölçülerin ve yönlerin hepsi doğru olarak kabul edilmiştir. Rüzgar yönleri ile pek çok denizci bilgi toplamaktadır. Yani rüzgar yönünü bilmeyen bir insanın denizci olması oldukça sıkıntılıdır. Rüzgar yönlerini bilmeniz oldukça avantajlı olacaktır.
Türkiye rüzgar yönlerini aldıkları yönlere göre isimlendirmiştir. Bu isimlendirmelerin bazıları denizciler kendileri koymuştur. Koydukları bu isimler literatürde kabul görmüş ve günümüzde de hala kullanılmaktadır.
Ülkemizde belirli tarihlerde devamlı ve düzenli olarak fırtınalar görülmektedir. Bunlar sırasıyla şu şekildedir; 7 Ocak tarihinde Zemheri fırtınası, 30 Ocak tarihinde Ayandon fırtınası, 1 Şubat tarihinde Hamsin fırtınası, 20 Şubat tarihinde 1. Cemre fırtınası, bundan 7 gün sonra ise 2. Cemre fırtınası ve 6 martta son Cemre fırtınası görülmektedir. Bunun dışında yine devam etmekte olan fırtınalar ise, 6 Mart tarihinde Kocakarı fırtınası, 11 Mart taridinde Koz Kavuran fırtınası, 26 Mart tarihinde Çaylak fırtınası, 7 Nisan tarihinde Kırlangıç fırtınası, 18 Nisan tarihinde Kuğu fırtınası, 4 Mayıs tarihinde Çiçek fırtınası, 20 Mayıs’ta Kokolya fırtınası, 12 Haziran’da Gündönümü fırtınası, 27 Haziran tarihinde Kızılerik fırtınası, 1 Temmuz’da Yaprak fırtınası, 9 Temmuz’da Çark Dönümü fırtınası, 24 Temmuzda Kara erik, 31 Temmuz’da ise Kızıl erik fırtınası, 13 Eylül’de Çaylak fırtınası, 1 Ekimde turna Geçimi fırtınası, 13 ekimde ise Meryem Ana fırtınası, 17 Ekim’de Kırlaçgıç fırtınası, 28 Ekimde Balık fırtınası, 21 Kasımda Koç Katımı fırtınası, 31 Kasım’da Ülker Dönümü ve Son olarak 9 ve 18 Aralık tarihlerinde sırasıyla Karakış ve Gündönümü fırtınası oluşmaktadır.
Bu tarihler sürekli ve düzenli olarak her yıl belli bir fırtına oluşmaktadır. Bu nedenle listelenmiş ve isimlendirilmiştir. Burada verilen tarihlerde herhangi bir planınız var ise değiştirmeniz sizin için çok iyi olacaktır.
İstanbul Rüzgar Yönleri
İstanbul ve Marmara Bölgesinde görülen rüzgar tiplerini aslında yukarıda vermiş ve pek çok detayı da sizlerle paylaşmıştık. Ancak direk olarak burada İstanbul’da bulunan rüzgar yönlerini söyleyecek olursak, Lodos rüzgarları, Yıldız rüzgarları ve Gün Batısı rüzgarları bu bölgede görünmektedir. Bu rüzgar tipleri düzenli ve sürekli olarak İstanbul’da ve İstanbul çevresinde gözlemlenebilmektedir.
Rüzgar Gülü
Rüzgar gülleri pek çoğumuzun evini oldukça renklendiren ve balkonlarda rüzgarın yönünde ne tarafa eserse o tarafa dönerek güzel sesler çıkartan son dönemlerin popüler süslerinden diyebiliriz. Aynı zamanda balkonların en güzel köşelerinde büyük boyları da sergilenmektedir. Rüzgar güllerinin farklı modelleri ile dilerseniz bahçenize dilerseniz balkonlarınıza farklı bir hava katabilirsiniz.
